Komunikacja międzypokoleniowa stanowi dziś nie lada wyzwanie. Co robić, aby ułatwić dialog pokoleń i w jaki sposób tworzyć międzypokoleniowe projekty? Czego mogą uczyć się od siebie pokolenia? Na te pytania odpowiada Agnieszka Krawczyk-Dąbrowska, psychogerontolożka, specjalistka ds. komunikacji.
Integracja pokoleń to dziś priorytet. Jakie problemy w obszarze komunikacji mogą wystąpić podczas spotkania wielu generacji?
„Młodersi” kontra „dziadersi” to problem znany od wieków, ale w ostatnich latach przybierający na sile. Powodów jest wiele, na pewno nie sposób wyliczyć wszystkich, bo pod każdy można podpiąć kilka kolejnych, ale jeśli określimy te główne i spróbujemy nimi zarządzić, to na pewno wszystkim nam będzie się żyło lepiej.
Przede wszystkim musimy sobie uświadomić, że obecnie koegzystuje ze sobą kilka generacji. Przy czym najczęściej mówimy o tych czterech, które są (przynajmniej w części) aktywne zawodowo (boomersi, X, Y i Z), a zapominamy o dwóch skrajnych – czyli tak zwanym pokoleniu „cichym” osób urodzonych przed II wojną światową, oraz pokoleniu Alfa (zwanym czasem późnymi Zetkami), które tworzą dzieci urodzone po 2010 roku.
O ile pokolenia aktywne zawodowo, dzięki coraz bardziej świadomym pracodawcom, mają jakąś platformę do wypracowywania wspólnego funkcjonowania, o tyle te wymienione dwa skrajne, są pozostawione trochę same sobie, jeśli chodzi o obszar wzajemnej komunikacji. Czyli jak prababcia/pradziadek mają się porozumieć z dzieckiem w wieku szkolnym?
Tutaj według mnie ogromną rolę odgrywają pokolenia pośrednie. To na ich barkach w dużej mierze spoczywa konieczność stworzenia odpowiednich warunków do wzajemnego zrozumienia najstarszego z najmłodszym. I owszem, nie jest to łatwe zadanie, ale możliwe do wykonania.
Na pewno jedną z największych barier w komunikacji wielopokoleniowej jest także wzajemne niezrozumienie: co jest dla nas ważne w życiu, jakie mamy autorytety, w jaki sposób lubimy się komunikować? Czy też przechodząc na grunt zawodowy: jakie style przywództwa preferujemy, jakie benefity są dla nas tak naprawdę benefitami w pełnym tego słowa znaczeniu, jak pojmujemy lojalność wobec pracodawcy? A do tego wszystkiego jako wisienka na torcie, stereotypy…
Można byłoby wymieniać długo, ale żeby nie zamęczać Czytelników długimi wywodami, dodam jeszcze tylko jeden problem, według mnie kluczowy: nie słuchamy siebie nawzajem, nawet nie tyle jako pokolenia, ale przede wszystkim jako ludzie. Mówimy do siebie, ale rzadko słuchamy.
Dlaczego dialog pokoleniowy jest tak ważny? Co robić, by go ułatwić?
Mówiąc najkrócej, bez efektywnego dialogu trudno będzie nam razem funkcjonować. Czy to w pracy, czy to w sferze prywatnej. A żeby był efektywny, musimy się czegoś o sobie dowiedzieć nawzajem (i oczywiście słuchać). Ciężko sobie wyobrazić nasze codzienne zmagania, kiedy nie zrozumiemy na przykład dlaczego dziadkowie mają tyle zastrzeżeń do tego w jaki sposób zachowują się wnuczęta, dlaczego nasze dzieci chcą zrobić przerwę w karierze zawodowej, dlaczego nasz zwierzchnik komunikuje się w taki, a nie inny sposób, dlaczego nasi bliscy nie cenią naszych rad albo nasi starsi podopieczni nie zgadzają się na rozwiązania, które proponujemy. A to właśnie z tego składa się nasze codzienne życie.
Kiedyś prowadząc szkolenie z dialogu międzypokoleniowego usłyszałam: łączy nas chyba tylko to, że jesteśmy ludźmi. Wszystko inne dzieli. I tak to może wyglądać na pierwszy rzut oka, ale jak zaczniemy zgłębiać temat widzimy, że rzeczy które nas łączą, jest zdecydowanie więcej niż gatunek. Jak je poznamy, to znajdziemy sposób, żeby się dogadać.
O czym warto pamiętać podczas tworzenia projektów zakładających kontakt osób starszych z dziećmi i młodzieżą?
Przede wszystkim bardzo mnie cieszy jako psychogerontolożkę, że mamy coraz więcej projektów, które w efekcie mają łączyć pokolenia. Na pewno organizując je, musimy pamiętać o trzech kluczowych sprawach. Pierwsza, to dobre przygotowanie projektu pod względem programowym.
Zawsze zaczynamy od celu, jaki chcemy uzyskać i na tej podstawie przygotowujemy program. Bardzo przestrzegam przed korzystaniem z gotowych rozwiązań, które nie są „szyte na miarę”, szczególnie np. w przypadku przedsięwzięć dla seniorów już nieaktywnych zawodowo w domach kultury, czy różnego rodzaju stowarzyszeniach. To bardzo świadoma grupa, wymagająca (w dobrym tego słowa znaczeniu) i bardzo szybko wyczuje, że nie potraktowaliśmy jej z należytym szacunkiem.
Po drugie, konieczny jest dobry facylitator, czyli animator tych spotkań (czy trener). To naprawdę nie może być każdy i w tak delikatnej materii jak integracja międzypokoleniowa, warto dwa razy sprawdzić komu powierzamy prowadzenie zajęć. Kwalifikacje i doświadczenie są ważne, ale kompetencje miękkie są równie istotne.
I po trzecie dobry dobór uczestników. Nie każdy nadaje się do każdego działania. Przywołam tu jako przykład zajęcia seniorów z podopiecznymi domów dziecka. Zanim zaczniemy realizację tego typu projektu, upewnijmy się dwa razy czy nasi uczestnicy są na to gotowi emocjonalnie. To niestety często pomijany aspekt.
Ważne jest także rozróżnienie grup – czy mamy do czynienia z osobami starszymi aktywnymi zawodowo czy też z osobami, które nie pracują. Różne oczekiwania, zainteresowania, czasem nawet wartości.
Czego mogą uczyć się od siebie pokolenia?
Żeby się uczyć od siebie, musimy siebie wzajemnie zrozumieć. To bardzo ułatwi nasze codzienne życie. Niczego nie zakładajmy z góry i podchodźmy do siebie z ciekawością. Unikam generalizowania, czego konkretnie mogą się uczyć od siebie różne pokolenia, raczej zachęcam, aby obserwować siebie nawzajem, spróbować zrozumieć motywacje, mocne strony życiowego doświadczenia – ale i czasem jego braku (bo wówczas nie mamy obciążeń w postaci lęku przed nowym i nieznanym), a później czerpać garściami z tej analizy.
Dziękuję za rozmowę
