Czy przejście na emeryturę zawsze oznacza poświęcenie się opiece nad wnukami? Czy potrzeby seniorów, takie jak rozwój osobisty, niezależność, aktywność, są rozumiane przez społeczeństwo? Co robić, aby zmienić optykę patrzenia na starość? Na te ważne pytania odpowiada Izabela Świgulska, ambasadorka osób dojrzałych, która pomaga w rozwoju zawodowym i osobistym osobom 50+.
Czy przejście na emeryturę musi być równoznaczne z bawieniem wnuków? To w Polsce schemat powielany przez pokolenia.
Obecnie, przejście na emeryturę nie zawsze jest równoznaczne z bawieniem wnuków. Tzw. jesień życia, ale bez wnuków lub z dala od nich staje się powoli powszechna. Często bywa tak, że dziadkowie mieszkają daleko od swoich wnucząt i są obecni w ich życiu wyłącznie „od święta”. To co zaczyna być dostrzegane w naszym społeczeństwie to wyższa aktywność dzisiejszych seniorów od ich poprzedników oraz realizowanie siebie na innych polach, niekoniecznie związanych z opieką nad wnukami.
Seniorzy jawnie głoszą, że mogą pomóc w opiece nad wnukami, ale w razie wyższej konieczności i nie na stałe. Dzisiejsi seniorzy stanowczo mówią, że swoje dzieci już odchowali, więc teraz mają czas wyłącznie dla siebie. Ale nie jest łatwo takim osobom być w awangardzie społecznej, ponieważ rola babci i dziadka w naszym kraju to niemal instytucja.
Młodsze pokolenia zagonione w pracę i osiąganie wyższych profitów chcą widzieć swoich rodziców jedynie w roli opiekunów najmłodszych. Z badania „Współcześni seniorzy, Polska 2017” przeprowadzonego na zlecenie Senior Apartments wynika, że seniorzy nie zamierzają rezygnować z aktywności prowadzonych przed przejściem na emeryturę. Taką potrzebę wyraziło 40 proc. ankietowanych seniorów, ale o ich potrzebach wiedziało jedynie 20 proc. ich dzieci.
W Polsce instytucja babci i dziadka nadal ma się dobrze, gdyż nie ma w naszym społeczeństwie ról równie atrakcyjnych, które byłyby jednocześnie tak angażujące i społecznie nobilitujące. Posiadanie wnuków pozwala seniorom na odgrywanie ważnej roli, która jest źródłem dumy i olbrzymiej satysfakcji oraz daje przy tym okazję do międzypokoleniowej wymiany przysług. W tym wypadku wnuki dla seniorów są ważne także ze względów emocjonalnych, ponieważ pozwalają na zaspokojenie potrzeby miłości, troski i przywiązania, co sprawia, że seniorzy mogą na nowo poczuć się kompletni, odnaleźć sens życia, a przy tym poczuć się nieśmiertelnymi. Nie wolno zapominać również o tym, że poprzez wnuki seniorzy mogą naprawić wiele błędów z czasów, kiedy sami byli rodzicami i nie mieli możliwości kochania swoich dzieci tak jak należy. Teraz mogą odkupić swoje winy.
Dlaczego warto zachęcać seniorów, aby skupili się na sobie?
W obecnej rzeczywistości model rodziny wielopokoleniowej należy do rzadkości. Jest to ważna wiadomość dla seniorów, ponieważ coraz powszechniejszy model rodziny nuklearnej jest wynikiem przemian społecznych, który powiązany jest ze słabnącymi więziami, będących następstwem i tak już utrudnionej komunikacji pomiędzy członkami rodziny (rodzice, dzieci, wnuki).
To na czym skupiają się dzisiaj psychologowie to całkiem ważny aspekt w kontekście rozwoju seniorów w dobie silnych przemian społecznych – dziadkowie, którzy są w pełni oddani wnukom statystycznie częściej cieszą się z udanego życia dzieci i wnuków niż z własnych osiągnięć i przyjemności. A to osłabia ich rozwój, odbierając im jednocześnie pewność siebie i motywację do działania.
Zatem Ci, którzy nie mają wnuków, są w lepszej sytuacji?
Oni muszą, mówiąc kolokwialnie, liczyć na siebie, sobie ufać i mocno trzymać się na własnych nogach. Nie mogą wycofać się z aktywności ani zwalić odpowiedzialności za swoje samopoczucie na innych. To nie jest łatwe, ale daje poczucie mocy i sprawstwa. A to są obecnie najbardziej pożądane umiejętności.
Czy te potrzeby seniorów – rozwój osobisty, niezależność, aktywność – są rozumiane przez społeczeństwo?
Uważam, że potrzeby seniorów są coraz lepiej rozumiane przez społeczeństwo, ale wciąż istnieje wiele stereotypów i uprzedzeń na ich temat. Często uważa się, że osoby starsze są mniej aktywne, mniej kreatywne i mniej wartościowe dla społeczeństwa. To przekonania mogą prowadzić do dyskryminacji i wykluczenia osób starszych.
Warunkiem, który nobilituje seniorów jest bycie babcią lub dziadkiem ponieważ w rolę babci lub dziadka wpisana jest codzienna troska o wnuki. Nie wolno zapominać również, że w naszym społeczeństwie, mimo zachodzących zmian, wciąż istnieje nieformalny przymus pomocy rodzinie, który wiąże seniorów w szereg uciążliwych zależności.
Wystarczy brak miejsca w żłobku czy przedszkolu lub niechęć rodziców do tych instytucji i nawet najbardziej niezależna i wyzwolona babcia może stać się nianią na pełny etat. Przykro mówić, ale pole manewru dla seniorów w takich sytuacjach jest niewielkie, a presja otoczenia jest bardzo silna.
Co robić, by zmienić optykę patrzenia na starość? Nie tylko wśród młodszych generacji, ale i u samych seniorów.
Należy podjąć działania skoncentrowane na edukacji i podnoszeniu świadomości społecznej, promować edukację oraz świadomość na temat starości. Warto uczyć ludzi na temat naturalnych zmian fizycznych i emocjonalnych, które występują wraz z wiekiem, a także mówić o możliwościach i potencjale osób starszych.
Konieczne jest pozytywne przedstawianie starości w mediach, ponieważ media mogą zmienić postrzeganie tego naturalnego procesu i kształtować pozytywne nastawienie do starości. Należy pokazywać osoby starsze jako aktywne, kreatywne i wartościowe dla społeczeństwa tak jak obecnie jest to widoczne.
Kolejnym działaniem jest wsparcie osób starszych. Należy wspierać osoby starsze w utrzymaniu sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej. Należy również wspierać osoby, które z racji swojego wieku doświadczają dyskryminacji lub wykluczenia. Trzeba promować aktywność i zaangażowanie wśród seniorów. Należy ich zachęcać do aktywnego zaangażowania się w życie społeczne oraz wspierać seniorów w podejmowaniu nowych wyzwań i aktywności. Dobrą praktyką jest również wymiana doświadczeń i wiedzy między młodymi i starszymi.
To, co mogę zaproponować jako ambasadorka ludzi dojrzałych to konkretne przykłady działań, które mogą pomóc zmienić optykę patrzenia na starość: wprowadzenie do szkół programów edukacyjnych na temat starości, prowadzenie kampanii informacyjnych o możliwościach i potencjale osób starszych, a także tworzenie filmów i programów telewizyjnych, które przedstawiają osoby starsze w pozytywnym świetle.
Ważny jest również rozwój programów i usług dla osób starszych, które wspierają ich w utrzymaniu sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej. I najważniejsze: zachęcajmy seniorów do podejmowania nowych wyzwań i aktywności.
Nie da się zbyt szybko zmienić społecznego postrzegania starości, bo to wymaga czasu i wysiłku. Jednak podejmowanie odpowiednich działań może pomóc w stworzeniu społeczeństwa, w którym osoby starsze będą szanowane i doceniane.
Dziękuję za rozmowę
